Wanneer ’n pasiënt met ’n pastei en tjips in die hand in sy kantoor inwaggel om sy raad te vra, het hy gewoonlik heel eerste gedink: “Neem verantwoordelikheid vir jouself en volg ’n dieet.” Maar deesdae dink dr. Andrew Jenkinson anders hieroor, en in sy fassinerende nuwe boek, Why We Eat (Too Much), verduidelik hy hoekom.
Andrew is ’n Britse snydokter wat in bariatriese chirurgie spesialiseer. Dit beteken hy voer operasies uit aan die maag en dermstelsel wat mense kan help om gewig af te skud. En hy erken ruiterlik hy het altyd sy pasiënte veroordeel wat hulle aan kos vergryp . . .
Maar toe besef hy dat baie van sy oorgewig pasiënte met dieselfde uitdaging worstel: Dit voel asof hulle in ’n strik vasgevang is en nie gewig kan afskud nie, ongeag hoe hard hulle probeer.
Dit was toe dat hy sy fokus verander het. Pleks van om te kyk na hoe iemand hul eetlus kan demp, het hy aan hul metabolisme begin aandag gee. Sy gevolgtrekking? Die sleutel is jou verstekgewig.
Wat is die verstekgewig?
Dis die vlak van energie of vetberging wat ons brein bereken ons nodig het om te oorleef. By chroniese verslankers verskuif die verstekgewig. Hoe meer diëte jy gevolg het, hoe hoër is jou verstekgewig en hoe stadiger jou metabolisme.
Dit is omdat jou liggaam jou wil beskerm: Wanneer jy ’n dieet volg, kry jy dikwels nie genoeg kilojoules in nie; daarom klou jou liggaam vas aan wat ook al hy kan kry. Jy skud dus dalk gewig af wanneer jy ’n dieet volg, maar sodra jy dit laat vaar of net effens daarvan afwyk, skiet jou gewig terug na waar dit voorheen was.
In sy boek verduidelik Andrew hoe jy jou verstekgewig kan herkalibreer. Dis nie ’n wonderdieet of ’n kitsoplossing nie, sê hy. Dis ’n manier om seine na jou liggaam te stuur sodat sy verstekgewig sal verander.
Dit sal jou help om onnodige kilogramme af te skud, sê hy – dalk teen ’n stadiger pas, maar blywender. Hier volg sy raad uit sy nuwe boek.
KOM AAN DIE GANG
Goed, jy het besluit om nie ’n dieet te volg nie, maar eerder kos van ’n beter gehalte te eet en ’n paar keer per week te oefen. Let wel: Geen kilojouletellery is by die uitdaging betrokke nie. Jy verander net ’n paar gewoontes ten goede.
Die resultaat sal nie drastiese gewigsverlies wees nie, en jy sal waarskynlik weke of selfs maande lank geen gewig afskud nie. (Trouens, as jy met gewigte oefen, sal jy dalk selfs ’n bietjie gewig aansit vanweë jou verhoogde spiermassa.)
Maar as jy met jou beter eet- en oefengewoontes volhou, sal die boodskap ná ’n paar maande eindelik tot jou verstekgewig deurdring. Jou verstekgewig sal daal en vele maande later sal jy dalk 4,5 kg ligter wees.
’n Jaar later sal jou gewig dalk op 10 kg ligter stabiliseer. Die groot verskil is dat jou liggaam met dié gewigsverlies tevrede sal wees – wat nie die geval is wanneer jy met ’n dieet verslank nie.
Jou werklike gewig sal met jou verstekgewig ooreenstem, en jy sal dus nie ’n groot eetlus of stadige metabolisme hê nie. Trouens, omdat jy fikser is, sal jou metaboliese koers waarskynlik verhoog en alles mettertyd ál makliker word. Jou liggaam sal op dié gewig vrede hê. Dit is ’n voorbeeld van gewigsverlies deur jou verstekgewig te verlaag.
WEES REALISTIES
Dis noodsaaklik om realistiese verwagtings te hê; dit speel ’n deurslaggewende rol daarin om gewig af te skud en dit op die duur af te hou. Hoe eerlik jy met jouself is oor wat jy kan bereik, bepaal die sukses van jou verslankingspogings.
As jy in jou volwasse lewe baie gewig aangesit het, is dit onwaarskynlik dat jy, selfs al doen jy álles reg, weer sal weeg wat jy op 18 geweeg het – jou liggaam is nou biologies anders.
As jy sterk vetsuggene het of uit ’n “groot” familie kom, is dit ook onwaarskynlik dat jy slank sal word. Dis haalbaarder om te verwag dat jy ’n mate van gewig sal afskud en gesonder en gelukkiger sal wees.
BEREI JOU TUISOMGEWING VOOR
Jy kan jou verstekgewig net verminder deur die seine te verander wat jou omgewing vir jou stuur. As jy volgehoue gewigsverlies wil hê, kan jy nie op verwerkte kosprodukte staatmaak nie.
Dit bevat te veel suiker, koring en groenteolie. Die beste manier om te sorg jy eet kos wat vir jou goed is, is om vars bestanddele te koop en dit self te berei. Dit is ’n baie belangrike punt. Jy sal net sukses behaal wanneer jy verstaan watter kosse om te eet.
En jy sal dit net kan volhou as die kos lekker smaak en jy daarna uitsien om dit te eet – en kos maak is die beste manier om dit reg te kry.
VERANDER DIE SEINE
Uit dit wat mense wat diëte volg ons vertel, weet ons om minder te eet (deur ’n dieet te volg) en meer te beweeg (deur jouself in die gimnasium te martel) lei inderdaad tot korttermyngewigsverlies.
Maar kort daarna maak die liggaam ’n metaboliese aanpassing – die metabolisme word vertraag en die vlak van honger- hormone word verhoog. Daarna volg gewigstoename, dikwels tot ’n hoër vlak as voor die dieet. Jy het jou liggaam laat skrik, en sy verstekgewig is nou hoër. Ons gaan dus iets anders probeer.
Pleks van om ’n dieet te volg gaan ons die omgewingseine verander wat jou liggaam waarneem. Dié seine sal jou verstekgewig laat herstel tot op ’n laer vlak, en dan sal die hormonale en metaboliese seine jou gewig afwaarts dryf.
Die gevolg is dat jy ’n natuurlike afname in jou eetlus en ’n natuurlike toename in jou metabolisme gaan bespeur wat jou energieker en lewendiger laat voel.
Maak so:
Eet meer
Die eerste stap fokus daarop om jou gemiddelde daaglikse insulienvlakke te verlaag terwyl jy steeds goed eet. Insulienvlakke dryf jou verstekgewig op of af. Dit word beheer deur die soorte kos wat ons eet.
In ons huidige Westerse dieet is dit veral suiker, koring en graan wat skielike insulieninspuitings veroorsaak. Ons sal dit met natuurliker kosse vervang wat minder skadelik vir ons metabolisme is.
In dié deel van ons plan sal ons jou liggaam hope smaaklike en voedsame kosse gee. Ons gaan nie ons liggaam met die een of ander kilojoulebeperking skok nie.
Hierdie deel van die plan is ontwerp sodat jy enige verslawing aan soet kosse kan laat vaar en om jou aan te moedig om heilsame en lekker kosse te berei.
Die eenvoudige aanwysings van dié stap is:
1. Eet drie maaltye per dag.
2. Eet ’n ontbyt met baie vet of proteïen en min koolhidrate.
3. Kook of berei jou eie kos.
4. Vermy suiker, koring, graan en vrugtesappe.
5. Peusel indien nodig.
Pak jou koskaste uit
Verwyder al die kossoorte wat jy gaan vermy – insluitend peuselhappies wat suiker bevat – uit jou koskaste en yskas en vervang dit met voedsamer alternatiewe. Daar moet geen brood in die huis wees nie.
Enige kossoorte wat koring bevat, moet uit – dit sluit koekies, koeke, kraakbeskuitjies en vele soorte verwerkte kosse in. Geen soet peuselhappies en lekkergoed moet beskikbaar wees nie.
Vervang enige “bederfies” met ’n sigbare bak vars vrugte, maar beperk jou tot hoogstens twee vrugte per dag.
Voorafverpakte sappe en droëvrugte moet ook vermy word, want dit sal jou ’n skielike suikerinspuiting gee. Hou gesonde peuselkos in die yskas, byvoorbeeld vleis, kaas, gekookte eiers, jogurt en volroommelk.
Veganistiese opsies sluit in hummus of salsadoopsouse, gesnyde groente, avokado’s, ryskoekies, gebakte groenteskyfies en droë klapper of selfs suikerlose donkersjokolade.
Vermy die soort kammagesonde laevetontbyt wat voedingkundiges ons die afgelope 30 jaar aansê om te eet.
Vermy roosterbrood, ontbytpappe wat suiker, koring of graan bevat, jogurt wat baie suiker bevat (“low fat” op die etiket is ’n kodewoord vir “baie suiker”) en enige vrugtesap.
Moenie vir versadigde vette bang wees nie. Natuurlike versadigde vette, nie kunsmatige poliönversadigde groenteolies nie, maak jou nie vet nie en hou ’n kleiner risiko vir hartsiektes in.
Berei voor vir die koswoestyn
Middagetekeuses kan moeilik wees, veral as jy in ’n stad werk.
Onthou, ondanks die feit dat winkels propvol kos is, leef ons steeds basies in ’n “regte kos”-woestyn. Dit kan moeilik wees om kosse te kry wat nie bygevoegde suiker of koring bevat nie.
Baie etikette sê vir jou “low fat” (baie suiker) of “no added sugar” (baie vrugtesuiker). As jy nie jou eie middagete gemaak en ingepak het nie, kan dié kosse of kitskosse jou in die versoeking lei.
Hierdie deel van die plan probeer jou dus in die roetine kry om jou middagete te beplan en saam te neem werk toe.
Die maklikste opsie is om jou middagete die vorige dag te berei. Dit kan ’n tuisgemaakte sop, kekerertjie- of pastaslaai, geroerbraaide eier-en-rys met blomkool, sampioene, vleis of vis wees.
Die opsies is nimmereindigend: Doen jou bes om in die gewoonte te kom om vars groente, suiwel, vleis of vis te gebruik om ’n smaaklike en voedsame middagete te berei. As jy ’n vleiseter is, kan jy gereeld stukke bees- of lamsvleis in die oond rooster – een keer se kos maak kan vele middagetes of peuselhappies verskaf.
Aandete
Maak dit ’n plesier om jou aandete te berei en probeer genot put uit die proses. Jy kan enige bestanddele gebruik mits daar geen oormaat koring, suiker of graan is nie. Dié deel van die program is nie ontwerp om jou van koolhidrate te ontneem of jou te verhonger nie – aartappels en rys is in die haak.
As jy gewoonlik nagereg geëet het, oorweeg dit om dit met ’n voorgereg soos tuisgemaakte sop te vervang.
SLAAP MEER
Ons almal verval in slegte gewoontes in ons af tyd. Een van die algemeenstes is om voor die televisie te sit.
Die probleem met ons onproduktiewe skermtyd is dat dit op ons slaaptyd kan inbreuk maak. En as ons boonop pas ’n helder skerm afgeskakel het wanneer ons eindelik gaan inkruip, kan dit nog moeiliker wees om aan die slaap te raak.
’n Gebrek aan slaap veroorsaak ook ’n toename in ghrelien (die eetlushormoon). As jy sowat agt uur slaap kan begin inkry, sal dit mettertyd jou gemoedstoestand, gesondheid en metabolisme bevoordeel en jou verstekgewig laat daal.
Jy sal op ’n natuurlike manier gewig afskud.
As jy jou verstekgewig wil verlaag, is dit noodsaaklik dat jou insulien doeltreffender werk sodat jy minder daarvan nodig sal kry. Terselfdertyd sal jou brein die hormoon leptien begin waarneem.
Dit beteken die boodskap dat jy dalk te veel gewig saamdra, sal eindelik tot die hipotalamus, die deel van jou brein wat jou gewig beheer, deurdring.
So verhoog jou metabolisme moeiteloos en word jou eetlus op ’n natuurlike manier kleiner.
Eet baie groente, vleis en vis; jy kan ook suiwelprodukte insluit (en, ja, botter is in die haak). Sny groenteolies, sade (insluitend graan) en verwerkte kosse uit.
Aangesien die goeie kosse gewoonlik net ’n kort rukkie vars bly, sal jy gereeld moet kos koop en sal jy moet kos maak.
In sy wonderlike boek In Defence of Food stel die Amerikaanse skrywer Michael Pollan ’n paar reëls voor wat maklik is om te onthou wanneer jy gaan inkopies doen:
- Moet niks koop wat jou oumagrootjie nie as kos sou herken het nie.
- Moenie kos koop wat nie sleg raak nie.
- Moenie kos koop wat verpak is nie, veral as dit meer as vyf bestanddele bevat of as gesond gemerk is: “Low fat”, “no added sugar” en “low cholesterol” is van die tipiese gesondheidsaansprake waarvoor jy versigtig moet wees.
Teken in en kry onbeperkte toegang tot 11 Afrikaanse tydskrifte en 35 koerante. Alles op een plek.
KIES JOU PAKKET
